Bouwkundig detailleren voor tekenaar en ontwerper:
Baksteen.
Voor de volgende onderwerpen ga naar:
algemeen;
fabricage proces;
voor steenformaten 
baksteenkwaliteit;
Algemeen:
Metselwerk fragment kasteeltuin en opgraving oude stadsmuur nabij de Kapel te Culemborg.
Bij baksteen denken we in eerste instantie aan in veldovens gebakken stenen die niet meer worden gemaakt en veelal in de loop van de eeuwen zijn hergebruikt.
Zoals de stenen van gesloopte stadsmuren, verdedigingswerken en oude vervallen kastelen.
Dit hergebruik was mogelijk omdat de cementspecie die we thans gebuiken nog niet bestond en de kalkmortel van toen relatief gemakkelijk was te verwijderen. Zeker gezien de problematiek van het bakken.
Tijdens opgravingen van funderingsresten (stenen van mindere kwaliteit qua uiterlijk, vlakheid, hardheid, etc) worden de plaatsen waar de stenen van bovenliggend gevelwerk zijn afgebikt af en toe nog gevonden.
Primitieve bouwstenen (artikel Bouwwereld 197(??))
De baksteenfabricage bestaat uit de volgende onderdelen:
. voorbewerking van de klei;
. het vormen van de steen;
. het drogen van de gevormde steen;
. het bakken.
en kan woren ingedeeld naar:
. het steentype ..................... (= wijze van vormen);
. het formaat ......................... (= afmetingen);
. de kwaliteit of sortering .... (= graad van doorbakkenheid).
Dit soort straatjes is het resultaat van de baksteen fabicage welke hieronder wordt besproken.
Fabricage proces:
bron: aantekeningen UTS (1965)De kwaliteit van de steen hangt o.a. af van de temperatuur in de oven en de samenstelling van de klei.
Het fabricage proces bestaat uit de volgende onderdelen:
. voorbewerking van de klei;
. het vormen van de steen;
. het drogen van de gevormde steen;
. het bakken van de steen.
Grondstof klei:
Toevoegingen aan de klei:
Poreuze bakstenen (porizostenen, etc.) kunnen worden verkregen door het mengen van klei met bv. zaagsel, kolenslib, slik en vliegas. Bij het bakken verbrandt alles behalve de klei en blijven poriën achter.
Voorbewerking van de klei:
Het vormen van de steen:
(het steentype)
De benaming van de typen wordt bepaald door de manier waarop de steen wordt gevormd.Handvormsteen:
Deze steen is te herkennen aan zijn ruige en en plastische vorm welke zijn ontstaan door zijn handmatige manier van vormen.
Een brok plastische klei wordt n.l. met kracht in een houten vorm geworpen waarna de overtollige klei met een gespannen staaldraad wordt afgegesneden.
Om kleven van de klei in de vorm te voorkomen wordt de klei vooraf in vochtig zand gerold waardoor de steen aan vijf zijden is bezand. De afgestreken vlakke zijde is dus onbezand.
Vormbaksteen:
Door zijn machinale manier van vormen is deze vormbaksteen iets strakker dan de handmatig gemaakte handvormsteen.
I.p.v. zand voor het bezanden kan ook zaagsel of kolengruis worden gebruikt - dat verbrandt tijdens het bakproces waardoor een ruwer oppervlak ontstaat.
Strengperssteen:
Kantiger dan de vormbaksteen.
Aangezien voor de fabricage van de strengperssteen een vettere klei wordt verlangd, voorziet men de steen tijdens het strengpersprocedé vaak van een aantal sleufvormige gaatjes, om droog- en bakproces beter en sneller te doen plaatsvinden.
De steen kan aan 4 zijden zijn bezand, maar dit is niet noodzakelijk.
Stempelperssteen:
Strakke en dichte steen geperst in stalen vormen.
(steen vaak herkenbaar aan ingeperst fabrieksmerk)
Het bezanden van de steen tijdens het vormproces had als voordeel
- een mindere krimp van de steen tijdens droog en bakpoces
- en een betere specie aanhechting tijdens het metselen.
Het drogen van de steen:
Het bakken van de steen:
De ovens:
- Periodieke ovens.
Deze worden gevuld, waarna de hele inzet in één keer wordt gebakken.
- Continue ovens.
Het inbrengen van de ongebakken steen en het uitnemen van de gebakken steen is hier een continu doorlopend proces.
Het glazuren de steen:
Alleen strek en kop (waarop geen mortel komt) worden geglazuurd.
Baksteenkwaliteit:
(Normen en benamingen veranderen maar de gebruikte steen niet)
Baksteenproducten:
(In verleden (jaren 60-70) toegepaste baksteenproducten.)Geperforeerde producten (tot 20% gat)
- Geperforeerde baksteen.
- Verblendsteen
- Nievelsteen (mijnsteen)
Holle producten (meer dan 20% gat)
- Holle baksteenvloerelementen
verder bij traditionele metselwerk vloertypen
- Fusée dakelementen
Poreuze producten
- Porizosteen (Limburgse klei (mijnsteen) + zaagsel en vliegas)
- Fimon steen (Groningse klei + zaagsel)
- Molersteen (Noord Jutland (Denemarken) (kiezelwier bevattende leem))
- Poroton (klei + polystyreenschuimbolletjes)
Bouwkundig detailleren voor tekenaar en ontwerper:
dd: 29-06-2014 (16-10-2022 verwijzing naar kleivoorbewerking voor 1900)
| extra informatie behorende bij: | Algemeen: |
|
| extra informatie behorende bij: | Fabricageproces: |
|
| extra informatie behorende bij: | Baksteenkwaliteit: |
|
